บทบาทนักเทคโนโลยีการศึกษา กับการพัฒนาการเรียนการสอน

รองศาสตราจารย์ ดร.สุทธิพงศ์  หกสุวรรณ ได้กล่าวถึง รองศาสตราจารย์ ดร.เปรื่อง กุมุท ปรมาจารย์ด้านเทคโนโลยีการศึกษา ที่ล่วงลับไปแล้ว ซึ่งท่านได้ฝากถึงนักเทคโนโลยีรุ่นหลังๆ ให้เข้าใจถึงหลักการที่แท้จริงของเทคโนโลยี โดยลืมนึกถึงกระบวนการเรียนรู้ของผู้เรียน เช่น การสร้างอีเลิร์นนิ่ง (E-Learning) โดยใช้ Moodle แต่เราใช้โปรแกรมสำเร็จรูปแทน แต่ท่านได้กล่าวไว้ว่า “ต้องสอนวิธีหาความรู้ ไม่งั้นผู้เรียนจะเรียนรู้ได้อย่างไร และเรียนรู้อย่างเป็นสุขได้อย่างไร”  ดังนั้นนักเทคโนโลยีการศึกษาต้องเป็นผู้ใช้วิธีการระบบ  บริหาร และสร้างนวัตกรรม เพื่อใช้เทคโนโลยีการศึกษาแก้ปัญหาการศึกษา การเรียนการสอน ด้วยการจัดระบบ วางแผนพัฒนาระบบใหม่ หรือปรับปรุงระบบเดิมที่มีอยู่แล้วให้มีประสิทธิภาพ ซึ่งความเชื่อพื้นฐานที่รองรับการสร้างนวัตกรรมการศึกษา ในเรื่องของ ความแตกต่างระหว่างบุคคล  ความพร้อม  และการใช้เวลา

 ความเชื่อทั้ง 3 นี้จะรองรับการสร้างนวัตกรรมการศึกษา  และยังต้องคำนึงถึงการสร้างสถานการณ์ที่เอื้อต่อการเรียนรู้ทั้ง 4 สถานการณ์ด้วย คือ

1. ให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในกระบวนการเรียน
          2. ให้ผู้เรียน เรียนรู้ไปทีละขั้นตอน ตามลำดับที่เหมาะสม

3. ให้ผู้เรียนได้ทราบผลทันที

4. เสริมแรงด้วยประสบการณ์แห่งความสำเร็จ

บทบาทนักเทคโนโลยีการศึกษาในฐานะนักออกแบบ และพัฒนาระบบการศึกษา
       การศึกษามีแนวทางการออกแบบระบบการศึกษา โดยมีขั้นตอน  9 ขั้นดังนี้

1.       ศึกษาแนวคิดพื้นฐานที่เกี่ยวข้อง

2.       กำหนดวัตถุประสงค์ของระบบ

3.       กำหนดประเด็นปัญหา

4.        กำหนดปัจจัยนำเข้า

5.       กำหนดกระบวนการ

6.       กำหนดการประเมินผลและผลย้อนกลับ

7.       กำหนดรูปแบบทางเลือกของระบบ

8.       เขียนแบบจำลองระบบ

9.       การทดสอบแบบจำลองระบบ 

บทบาทนักเทคโนโลยีการศึกษาในฐานะนักออกแบบระบบการสอน

การสอนที่ดีจะต้องเป็นการสอนที่ได้รับการออกแบบเพื่อการเรียนรู้ เช่น การสอนแบบเบญจขันธ์ ของ รองศาสตราจารย์ ดร.เปรื่อง  กุมุท  การสอนแบบศูนย์การเรียน ของ ศาสตราจารย์ ดร.ชัยยงค์  พรหมวงศ์  
ระบบการสอนต่างๆ มีพื้นฐานมาจากการนำวิธีระบบ (Systems  Approach) มาประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอน  มีองค์ประกอบคือ 

          1. วัตถุประสงค์ (Objective) ต้องกำหนดให้ชัดเจนว่าผู้เรียนบรรลุวัตถุประสงค์ด้านใด เพื่อสามารถวัดได้ตรงตามวัตถุประสงค์ที่วางไว้

          2. ผู้เรียน(Learner) ต้องวิเคราะห์ผู้เรียน เพื่อจะได้ออกแบบการเรียนรู้ให้เหมาะสมกับผู้เรียน  

          3. วิธีสอนและกิจกรรมการสอน(Teaching and Learning Activities) ต้องกำหนดวิธีสอนและจัดกิจกรรมให้กับผู้เรียนตามวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้

          4. การวัดและประเมิน (Evaluation) ต้องมีการวัดและประเมินผลการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นกับผู้เรียน เพราะการประเมินจะเกิดประโยชน์เมื่อนำผลไปปรับปรุงแก้ไข 

บทบาทนักเทคโนโลยีการศึกษาในฐานะผู้เชี่ยวชาญด้านสื่อ

          นักเทคโนโลยีการศึกษาต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจ หลักการการใช้สื่อ วิธีการสอน และการประเมินสื่อได้เป็นอย่างดี  ต้องพัฒนาตัวเองให้มีศักยภาพและบุคลิกภาพให้เป็นที่ยอมรับ  เนื่องจากนักเทคโนโลยีต้อ'พัฒนาการเรียนการสอน เพื่อให้คำแนะนำที่ถูกต้องแก่ผู้ที่จะนำสื่อไปใช้ในการเรียนการสอน นักเทคโนโลยีจึงต้องติดตาม และศึกษาให้ทันเทคโนโลยีอีกด้วย

ขอบข่ายงานเทคโนโลยีการศึกษา

          ศาสตราจารย์ ดร. ชัยยงค์  พรหมวงศ์ ได้กำหนดขอบข่ายงานเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา โดยแบ่งออกเป็น 3 ขอบข่าย คือ
          1.ขอบข่ายด้านสาระของเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา หรือขอบข่ายตามแนวตั้ง ครอบคลุม 7 ด้าน ประกอบด้วย
          1) การจัดการ การพัฒนาและการออกแบบระบบทางการศึกษา
          2) พฤติกรรมการเรียนการสอน
          3) วิธีการสอน
          4) สื่อสารการศึกษา
          5) สภาพแวดล้อมทางการศึกษา
          6) การจัดการด้านการเรียนการสอน
          7)การประเมินการศึกษา
          2. ขอบข่ายด้านภารกิจ หรือขอบข่ายตามแนวนอน  เป็นการนำเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาไปใช้เพื่อภารกิจทางการศึกษามี 3 ด้าน คือ
          1) ภารกิจด้านการบริหาร
          2) ด้านวิชาการ
          3) ด้านการบริการ
          3. ขอบข่ายตามรูปแบบการจัดการศึกษา ขอบข่ายตามรูปแบบการจัดการศึกษา หรือขอบข่ายตามแนวลึก มีการนำเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาไปใช้เป็นเครื่องมือในการจัดการศึกษา 4 ด้าน คือ
          1) การศึกษาในระบบโรงเรียน จำแนกตามระดับการศึกษาระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษา และอุดมศึกษา
          2) การศึกษานอกระบบโรงเรียน
          3) การฝึกอบรม
          4)การศึกษาทางไกล

แผนภาพ ขอบข่ายตามแนวตั้ง แนวนอน และแนวลึกของเทคโนโลยีและ
สื่อสารการศึกษาของมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
(ชัยยงค์ พรหมวงศ์, 2537:138)

           สมาคมสื่อสารและเทคโนโลยีการศึกษาแห่งสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology :AECT) ได้ใช้การแบ่งขอบข่ายเทคโนโลยีการศึกษา ตามที่ Seels and Richey (1994) ได้ศึกษาไว้ ประกอบด้วย 5 ขอบข่ายใหญ่ ดังนี้           
      1. การออกแบบ (design) คือ กระบวนการในการกำหนดสภาพของการเรียนรู้           
      2. การพัฒนา (development) เป็นกระบวนการของการเปลี่ยนการออกแบบ
      3. การใช้ (Utilization) เป็นการใช้กระบวนการ และแหล่งทรัพยากรเพื่อการเรียนการสอน
      4. การจัดการ (management) เป็นการควบคุมกระบวนการทางเทคโนโลยีการศึกษา ตลอดจนการวางแผน การจัดการ การประสานงาน และการให้คำแนะนำ              5. การประเมิน (evaluation) กระบวนการหาข้อมูลเพื่อกำหนดความเหมาะสมของการเรียนการสอน 

          

แผนภาพ แสดงขอบข่ายของเทคโนโลยีการศึกษาตามการศึกษาของ AECT 

(Seels and Richey,1994: 26)